Eigenlijk heel Etymologisch – Afl. 1: Ragnarok, de Olympische spelen en WOII
In deze blog serie zal ik, (ver)taalwetenschapper en hobbymatig etymoloog, mijn eigen taalkundige openbaringen en verwonderingen delen. Mijn referentiekader is begrensd door mijn moedertalen Engels en Nederlands en kleine beetjes Duits, Frans en Zweeds. Ik laat mij bijstaan door The Almighty Google, Etymonline.com en Etymologiebank.
Ragnarok
Wij kijken sinds kort de Netflix serie Ragnarok waarin de Noorse mythologie op moderne wijze word herverteld met als centraal punt de strijd tussen de Goden en de Reuzen. De serie is in het Noors en hoewel een groot deel van de woorden prima te verstaan is met een working knowledge van het Zweeds is het onmogelijk om gehele zinnen te volgen en kijken we dus met ondertiteling.
Tijdens een monoloog van de hoofdpersoon, Magne Seier, de reïncarnatie van de dondergod Thor, viel mij een woord op: kamp. Het werd ondertiteld als strijd. De monoloog gaat over Ragnarok een wereld beëindigende strijd tussen de reuzen en de goden. Ragnarok is niet alleen een einde maar ook een begin – na de vernietiging zal de wereld en de goden worden herboren.
L. M. Moe, 92. Text: Danmarks Historie i Billeder VII. Ragnarok. Alfred Jacobsens litogr. Etablissement, København K.
De Olympische Spelen
Ook in het Nederlands kennen we kamp als een strijd. Zo denk ik aan de Olympische Spelen die op dit moment plaatsvinden (Tokyo 2020) en de zevenkamp – een strijd bestaande uit zeven delen. Daarnaast komt ook het woord comp-etitie van kamp maar gebruiken we natuurlijk ook gewoon wed-strijd. De kamp-ioen is uiteraard degene die de strijd heeft gewonnen.
Verder geeft Etymologiebank een Middelnederlands aanverwant woord: kempe ‘vechter (in een tweestrijd)’. Dit doet mij naast boksen – een Olympische tweestrijd pur sang – ook denken aan een krantenartikel uit 2017: “KEMPI DAAGT RICO VERHOEVEN UIT VOOR GEVECHT.” Het gevecht is er nooit gekomen maar Kempi (echte naam Jerreley Zanian John Slijger) deed zijn naam wel eer aan met een veroordeling voor mishandeling in 2007.
Foto credit: LOGAN WEAVER
De Tweede Wereldoorlog
Maar ik dacht bij het woord kamp ook gelijk aan het verboden boek Mein Kampf. Als klein kind dacht ik dat Mein Kampf ging over de concentratiekampen in de Tweede Wereldoorlog – dat het illustere boek ging over het reilen en zeilen in zijn kampen. Later kwam ik er achter dat ook hier Kampf een strijd betekende – het boek is, niet verrassend, een narcistische monoloog over de “strijd” voor een Derde Rijk en Hitler’s obsessieve complottheorieën over de Joden en de vermeende superioriteit van het Germaanse Ras.
Concentratiekamp is in het Duits dus niet Konzentrationskampf maar Konzentrationslager en heeft taalkundig niets met een strijd te maken. In dat opzicht is het Nederlandse woord een stuk passender als men kamp leest als zowel een verzamelplek als het leveren van een strijd. Want de Joden leverde in deze kampen, vaker wel dan niet, een verliezende strijd tegen Hitler’s onophoudelijke vernietigingscampagne. Uiteindelijk heeft Hitler Sein Kampf gelukkig verloren.
In 'Het verboden boek' onderzoekt schrijver en historicus Ewoud Kieft 'Mein Kampf'
Etymologiebank vindt de oorsprong van het Nederlandse kamp in het Franse camp ‘terrein waarop een leger zich vestigt’ [eind 15e eeuw; Rey], dat teruggaat op Latijn campus ‘open veld; slagveld.’ Dit wordt bevestigd door Etymonline: the direct descendant of Latin campus in French is champ “a field.” It appeared originally in Old English as camp “contest, battle, fight, war.”
Via het open veld komen we uiteraard ook bij kamperen. Vroeger bouwde men de kampementen op met een militair doel, tegenwoordig om net iets te veel bier weg te drinken bij het haardvuur om de volgende ochtend veel te vroeg je tent uit te worden gezweet. Daar hebben we met de bus gelukkig een stuk minder last van. Het zweten dan, niet het bier!
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
